İstanbul için imparatorluklar başkenti denir. Oysa payitaht yapmış yer İstanbul değil, aslında Suriçi ve yüzyıllarca en canlı kısmı olmuş Eminönü. İnsan evinin önündeki çiçeği koklamaz ya, İstanbullular da tarihî mahallelerine karşı benzer bir umursamazlıktalar. Biraz da haklılar tabii. Turizim bir yere hayat getirir ama fazlası da avamlaştırır, özel ve güzeli ucuzlaştırır. Eminönü ne kadar kalabalıkların ve global turizmin ticarileşmesinin gazabına uğrasa da turistlerin içinden geçmediği pek çok güzelliğe sahip.

GEZ

Atılan her adımda tarih fışkıran bir semtte nereyi gezmek lazım? Zor bir soru. Sahilden Sirkeci Garı’na doğru çıkıp, Kapalıçarşı’da kaybolup, At Meydanı’na kadar uzanıp gitmek veya Mısır Çarşısı’nda kokuları takip edip, Tahtakale’de dükkân gezmek, hanlara kafa sokup çıkarmak…

Görülecek binbir şey içinde benim her ziyaretimde mutlaka gittiğim yer Rüstem Paşa Camii. Renk cümbüşü çinileriyle insanın nereye bakacağını şaşırdığı bir eser; sıcakta veya soğukta içinde oturup boynu yukarı bükmelik bir yer. Bir başka es geçilen favorim de Valide Sultan Camii, namıdiğer Yeni Camii. Osmanlı tarihinde yapımı en uzun süren camii kadınların devlet işlerinde kuvvetlendiği döneme dair bir kanıt olmasıyla da hem hikâyesi hem içindeki görkemli kubbe, renkli camlar ve desenli duvarlar ile etkileyici bir mimari yapı.

GÖR

Eminönü mimari olarak enfes bir çeşitliliğe sahip. Camiler ve Kapalıçarşı bir yana, 20. yüzyılın pek çeşitli tarzlarına da ev sahibi bir semt. Mesela Büyük Postane binası. İsmine yaraşır şekilde kafayı geriye atıp ağız açık izlemelik bir eser. Osmanlı sonrası kimliğini arayan Cumhuriyet mimarisinin akımbaşlarından Vedat Tek’in tasarladığı bina imparatorluk dönemi motif ve geometrilerinden ilhamlı Birincil Ulusal Mimarlık Akımı’nı gözle görmek için birebir. Bir de bonus: Sırtınızı postaneye verince köşede eski püskü ama şöyle bir tozu (ve çirkin tabelaları) alınsa dünya güzeli bir Art Nouveau yapısı olan Vlora Han çıkıyor.

YE

Mustafa Kemal Atatürk ve Sex and the City oyuncusu Sarah Jessica Parker’ın aynı mutfaktan yedikleri tek yemek belki de Mısır Çarşısı’ndaki Pandeli’ninki. Turkuvaz fayanslarıyla tarihin tozlu sayfalarında da influencer TikToklarında da yer alan bu ikonik mekânda ne yemeli: patlıcanlı dönerli börek, ayva tatlısı ve referans noktası seviyesindeki zeytinyağlılar.

Eminönü esnafının lezzet rotasını merak edenler ise Mercan Camii Çıkmazı’ndaki Köfteci Mustafa’yı denemeli. Yağı bol, kömürde pişmiş, içi sulu kalan ızgara köftesini tek geçerim, yanında piyazıyla dört dörtlük bir öğle yemeği.

İÇ

Eminönü deyince akla Kurukahveci Mehmet Efendi gelir kabul taze çekilmiş Türk kahvesi veya Kapalıçarşı içindeki çaycılarda taze bir tavşan kanı gelse de, benim için her ziyaret bir demirhindi şerbeti için fırsattır. Postane binasına çıkan yoldaki lokumlarıyla meşhur, neredeyse 250 yıllık şekerlemeci Ali Muhiddin Hacı Bekir’de soğuk, tatlı ve ekşi bir bardak demirhindi şerbeti pek iyi gider.

ATIŞTIR

Hızlı bir atıştırmalık için Tahtakale tarafına doğru gidip Özdeveli’de bir pide paylaşmak lazım. Eskiden bal ticaretinin odak noktası olan Balkapanı Han’ın avlusuna gizlenmiş bu taş fırın pidecisi etraf esnafa her öğlen kutu kutu pide yolluyor. İyi gününde çıtır ve hafif pide fırında çıktığı gibi yenince mükemmel.

KAÇIRMA

Tarihî Yarımada’nın sokakları, tarihi anıtlarını gezmek mühim tabii ama iş hanlarını keşfetmemek olmaz.Naria’ya götüren dolaba girmişçesine başka bir zaman dilimine geçiren bu hanların bazıları iç mimari olarak da takdire şayan. Taş sarmal merdiveni, beyaz ince korkulukları ve aşağı sarkan envaiçeşit bitkileriyle Diri Han ve birkaç sokak yukarısında ferah avlulu, üstü kapalı Rococo İş Merkezi bunlardan görülmeye başlıcaları.

DİNLE

Gezinti sırasında kulağına müzik takmak isteyenler için İspanya menşeli Aman Aman grubundan Sirkeci Yolları’nı öneririm. eski bir Sefarad Yahudi türküsü olan Sirkeci Yolları (Ladino dilinde Los Caminos de Sirkedji) aşkına kavuşmak için Sirkeci’den geçerek gelen birinin hikâyesini anlatıyor.

KAL

Eminönü ziyareti için Balat veya Galata’daki butik oteller veya Airbnblerde kalmak daha tatlı bir deneyim imkânı verebilir. Lüks bir kaçış arayanlar için Sultanahmet’te eski bir hapishaneden çevirme Four Seasons Sultanahmet veya Haliç’in karşısına geçtiğimiz sene açılan, Balat manzaralı Rixos Tersane bir seçenek olabilir.

OKU

Eminönü ve eski İstanbul sokakları Evliya Çelebi’den James Bond’a sonsuz hikayeye mesken olmuştur. Fakat benim aklıma ilk Yaşar Kemal’in Deniz Küstü romanında Eminönü sahilindeki balıkçılar gelir. Romanda büyük şehir imtihanı geçiren Anadolu insanı hissini bugünün Eminönü’sünde kalabalıklar ve çarpıklık karşısında yaşamak hiç de zor değil.

ALIŞVERİŞ

Ali Muhiddin Hacı Bekir’e şerbet için uğramışken sonbahar-kış aylarında bulunan kaymaklı lokumlarından bir kutu yaptırmak lazım. Lokumların da hediyelerin de şahı. Ama biraz daha bol keseden, kıtır kıtır bir şey arayanlar için Tahtakale’ye dorğu konuşlanmış Altan Şekerleme’de kavrulmuş badem şekeri muazzam bir alternatif. Bir 100 gramlık kese ekstra alıp elde dolaşa dolaşa yemeli. İskele tarafına dönerken de Nimet Abla bayiinden bir milli piyango bileti almak da tabiri caizse farz. 1931’den beri gişesinden büyük ikramiye çıkmamış olsa da fakirin ekmeği umuttan bir dilim kendimize kesmekte sakınca yok.

ZİYARET

Ne kadar Eminönü evin önü, gidip nimetlerinden faydalanmak lazım desek de, bu güzide semtimizin bir turist merkezi olduğu gerçeği bariz. Haftasonu mümkün olduğunca uğramaktan kaçınmak kalabalığı ekarte etmenin en iyi yolu. Yüzyıllardır oradaki camiilerin hala namaz esnasında dolup taşmasını görmek ise çok hoş bir deneyim, Cuma öğlen vakti ziyaret etmeli.

Bu yazı KAFA Dergisi Nisan 2025 sayısından yayımlanmıştır.